Ik-doelen

Om goed te kunnen functioneren in een groep, te kunnen leren en je te kunnen ontwikkelen is het noodzakelijk dat je je veilig voelt. Veilig voelen kan op veel manieren, maar je prettig in de groep voelen is tevens van groot belang voor het leerproces. Om te komen tot een veilige omgeving om te leren, hebben wij onderzoek gedaan naar de voorwaarden hiervoor.

Uit verschillende literatuur bleek dat motivatie en autonomie hier sleutelwoorden zijn. Mensen die autonoom en gemotiveerd zijn, hebben minder last van de mening van een ander en kunnen relativeren. Hierdoor wordt er een hogere graad van veiligheid gevoeld. Het ontwikkelen van motivatie en autonomie kan worden gestimuleerd door te werken aan ik-doelen.

Ik-doelen zijn doelen die mensen zichzelf stellen na gereflecteerd te hebben op eigen gedrag of kennis. Uit de literatuur blijkt echter dat het opstellen van een goed ik-doel lastig is. Doelen die leerlingen opstellen zijn veelal te algemeen en niet specifiek van aard en daardoor vaak moeilijk meetbaar – en voor de leerlingen zelf moeilijk uitvoerbaar. Het huidige onderzoek richtte zich op de voorwaarden en hulpmiddelen die het mogelijk maken om een goed ik-doel te formuleren. Dit gegeven leidde tot het ontwikkelen van een hulpmiddel: de Reflectietaart.

De Reflectietaart is bedoeld om leerlingen meer inzicht te geven in vaardigheden waaraan zij eventueel zouden kunnen werken. De ingevulde Reflectietaarten kan de leerkracht vervolgens als uitgangspunt voor een gesprek gebruiken om te praten en reflecteren over de zelfreflectie van de leerlingen, waardoor leerlingen nogmaals aan het denken worden gezet over het opstellen van hun persoonlijk en relevante ik-doelen. Voor dit reflectieproces zijn een set reflectievragen ontwikkeld die leerkrachten kunnen gebruiken om te komen tot inhoudelijke reflectiegesprekken.

De resultaten van het onderzoek naar het gebruik van de Reflectietaart laten zien dat de ik-doelen die leerlingen stelden voorafgaand aan het werken met de taart van kwalitatief lager niveau zijn dan de ik-doelen die leerlingen opstelden na het inkleuren van de Reflectietaart. De ik-doelen waren concreter, meer SMART geformuleerd en sloten meer aan bij de ontwikkelingsbehoefte van de leerling zoals gereflecteerd in de Reflectietaart.

Trefwoorden: motivatie, autonomie, ik-doelen, reflectietaart